Beton kullanıcısı TS 1247 (Normal Hava Koşulla-rında Beton Yapım, Döküm ve Bakım Kuralları) ve TS 1248 (Anormal Hava Koşullarında Beton Yapım, Döküm ve Bakım Kuralları)’e göre şantiyede be-tonun bakımını yapmalıdır. Zira yapılan araştırmalarda bakımı yapılmamış betonların veya iyi sıkıştırılmamış betonların dayanımlarının düşük olduğu ve çevre etkilerine dayanıksız olduğu gözlemlenmiştir.
1. Beton Yerleştirilmeden Önce Yapılacaklar:
♦ Betonun yerleştirme yöntemi ve beton döküm süresi önceden belirlenmelidir.
♦ Kalıplar sağlam, temiz ve yağlanmış olmalıdır. (Resim 1-2).
♦ Yer betonu dökülecekse zemin sıkıştırılıp nemlendirilerek döküme uygun hale getirilmelidir.
♦ Beton teslim alınırken irsaliye fişinden başlanarak istenmiş olan ürünün özelikleri kontrol edilmelidir.
2. Beton Yerleştirilmesi Sırasında Yapılacaklar:
♦ Beton kalıba en fazla 1.5 metre yüksekten dökülmelidir. Aksi durumda beton ayrışır ve kalıp patlayabilir (Resim 3).
♦ Beton yatay tabakalar halinde dökülmelidir.
♦ Kolon ve perde gibi düşey elemanlar en az üç defada doldurulmalıdır (Resim 4).
♦ Beton yerleşeceği yere en yakın bölgeye dökülmelidir.
♦ Kendiğinden yerleşen beton gibi özel beton tipleri haricinde betonu sıkıştırmak için vibratör kullanılmalıdır.
♦ Vibratör ucunu beton içerisine hızlıca daldırmak ve betondan yavaşça çıkar-mak gerekir.
♦ Kalıplara kesinlikle vibratör ucu temas etmemelidir.
♦ Vibratör betona düşey olarak daldırılmalı ve daldırma aralığı vibratörlerin etki yarıçaplarına bağlı olarak 45– 50 cm’ yi geçmemelidir.
♦ Sıkıştırılan bölgeler birbirlerine örtüşecek şekilde vibrasyon yapılmalıdır (Resim 5). Vibrasyon esnasında vibratörün her defasında bir önceki tabakaya 10 cm kadar girmesi tabakaların kaynaşmasını sağlar (Resim 6).
♦ Vibratör ucu taze beton içerisinde çok kısa veya çok uzun süre ile tutulmamalıdır ve tabaka kalınlığına uygun vibratör seçilmelidir. (Resim 8)
♦ Az, aşırı ya da yanlış vibrasyon uygulaması sonucu betonun içerisindeki ince ve kaba malzemeler birbirinden ayrışır. Betonun homojenliğinin bozulduğu bu duruma ayrışma (segregasyon) denir. Bu durumun oluşmasından kaçınılmalıdır.
4. Beton Yüzeyinin Bitirilmesi:
Düşey yüzeyler genellikle kalıp ile temas halinde olduklarından istenen yüzey kali-tesine göre değişen kalite ve tipte kalıplar kullanılır. Bazen kalıp alındıktan sonra yü-zeye el veya makine ile ek bitirme işlemleri uygulanabilir. Çoğunlukla yatay yüzeyler ve bazı eğik yüzeyler kalıpsız bitirilirler. Bu şekilde yapılan bitirme işleminde bazen makine yöntemleri de kullanılabilir.
Döşeme betonlarında yüzey bitirme işlemi genellikle çelik veya ahşap mastar ve malalarla yapılır. Kenar, pah ve derz işlemleri gereken yerlerde, önce kenar bitirmesi yapılmalı, sonra pah ve derzler bitirilmelidir.
Bazı beton satıhlarda mastar ve mala işleminden sonra gereken pürüzlülüğün veril-mesi için, belirli bir yönde tarak çekilir. Bazı büyük döşeme ve kaplama betonlarında ise vibrasyonlu mastar ve makine malası kullanılabilir.
B) BETONUN BAKIMI
Betonun bakımı bir başka deyişle betonun kürü, beton yerleştirildikten sonra veya beton ürünlerinin imalatından sonra oluşabilecek su kaybını engellemek ve hidra-tasyon reaksiyonlarının uygun şekilde ve zamanda gerçekleşmesini sağlamaktır. Çi-mento hidratasyonu günlerce, haftalarca hatta aylarca sürer. Hidratasyon reaksiyo-nunun devamı için yeterli miktarda su ve sıcaklık gerekmektedir. Bu koşullar sağla-namadığı takdirde betondan beklenen dayanım ve dayanıklılık (durabilite) elde edi-lemez. (Resim 9-10)
Betonun su kaybederek kurumasını ön-lemek, dolayısıyla çimentonun hidratas-yonunu sürdürmesi için üç yol izlenir:
♦ Su geçirmeyen (naylon-polietilen) bir örtü ile beton yüzeyi kapatılır.
♦ Sürekli olarak betonun yüzeyinin nemli kalması sağlanır.
♦ Genellikle hortum ya da mekanik spreyleme sistemi ile su püskür-tülür ya da su göleti oluşturulur.
♦ Kimyasal kür katkıları kullanılarak beton yüzeyindeki su kaybı azaltılır.
Özellikle geniş yüzeye sahip beton işlerinde buharlaşma ile kaybedilen su hidratasyon reaksiyonlarının yavaşlamasına neden olacaktır.
1. Su ile Kür Yapılması
Sürekli olarak beton yüzeyinin ıslak kalması sağlanmalıdır (Resim 11). Uygun kür süresi yaklaşık 7 gündür. Kış aylarında bu süre uzatılmalıdır. Su püskürtülerek be-ton yüzeyinin ıslatılması çok iyi bir kür metodudur (Resim 12). Eğer bu işlem ara-lıklarla yapılıyorsa beton yüzeyinin kuru kalmamasına dikkat gösterilmelidir. Bu sistemin tek dezavantajı maliyetidir. Sistemin uygun işlemesi için yeterli miktar-da su ve tecrübeli uygulamacı gerekmektedir. Telis bezi veya diğer su tutucu örtü-ler kullanılarak da beton yüzeyinin ıslak kalması ve buharlaşmanın daha az olması sağlanabilir (Resim 13). Yüzeyde bozulma olmasını engellemek için beton sertle-şir sertleşmez su tutucu örtüler serilmelidir.
Özellikle döşeme köşelerinde daha dikkatli ve özenli olunmalıdır. Örtülerin sürekli ıslak kalmaları sağlanmalıdır.
2. Kimyasal Maddeler ile Kür Yapılması:
Resim 14’de görüldüğü gibi uygulanan kim-yasal kür malzemeleri işin cinsine göre fark-lılık gösterir.
Beyaz veya aluminyum rengin-de olan kimyasal maddeler beton yüzeyinde ince bir polimer tabakası oluşturur. Sıvı mad-denin içindeki su zamanla buharlaşır ve bile-şikteki kimyasal madde beton yüzeyinde zarsı bir tabaka oluşturur.
Bu tabaka buharlaşmayı çok düşük seviyelere indirdiği gibi, özellikle sı-cak mevsimlerde, beton yol gibi uygulamalar-da güneş ışınlarının beton yüzeyinde kırılma-sını ve yansımasını da sağlar.
♦ Polietilen örtüler, düşey elemanlarda kalıplar söküldükten sonra en geç yarım saat içinde ve döşemelerde beton yeteri sertliği kazanır kazanmaz uygulanmalıdır. (Resim 15). Uygulamaya beton yüzeyi kurumadan önce başlanmalıdır.
♦ Eğer beton, baskı beton ya da desenli yol betonu ise örtüler hafif bir iskelet üzerine yerleştirilmelidir.
♦ Bu sayede beton yüzeyi bozulmamış olur.
♦ Bu tarz bir kürde polietilen örtüler yerleştirilmeden önce betondaki suyun terleyip buhar-laşmasını beklemeye gerek yoktur.
♦ Kür uygulaması beton yerleştirildiğinde başlanabilir.
C) SOĞUK VE SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
1. Soğuk Havada Beton Dökümü:
Birbirini izleyen üç günlük sıcaklık ortalamasının +5o C’ den az olması durumunda so-ğuk havaya karşı önlemler alınması gerekir. Beton sipariş edilirken hava koşulları-nın betona etkisi düşünülmelidir. Gelen betonun sıcaklığı kontrol edilmelidir. Yağışlı hava koşullarında özellikle saha ve tabliye beton dökümleri önlem alına-mıyorsa ertelenmelidir ya da önceden uygun önlemler (beton döküm alanının dış ortamdan izole edilmesi ve ısıtılma-sı gibi) alınabiliyorsa devam edilebilir (Resim 16). Daha önceden zeminin te-mas yüzeylerinin ve kalıbın yalıtılması ya da ısıtılması gerekebilir.
Şantiyede, betonu yerleştirirken ya da yerleştirdikten sonra erken yaşta donmaya karşı koruyacak gerekli malzeme ve ekipman bulundurulmalıdır. Genelde yalıtkan battaniyeler ve plastik örtüler kullanılır.
Köşe ve uç noktalar ısı kaybına en hassas yerlerdir ve daha fazla önlem gerektirirler.
Koruyucu ısı yalıtım malze-meleri kaldırılırken ani sıcaklık değişimi olmamasına dikkat edilmelidir.
2. Sıcak Havada Beton Dökümü:
Birbirini izleyen üç günlük sıcaklık ortalamasının +30o C’ den fazla olması duru-munda sıcak havaya karşı önlemler alınması gerekir. Sıcak havada beton dökü-münde dikkat edilmesi gereken en önemli husus betonun su kaybetmesinin en-gellenmesidir. Alınması gereken önlemler şu şekilde sıralanabilir:
Beton dökülecek zemin ıslatılıp suya doygun hale getirilir. Bu sayede taze betondaki suyun zemince emilmesi engellenir.
♦ Kalıplar ve donatılar nemlendirilir.
♦ Aşırı rüzgar var ise döküm yeri etrafına rüzgar kırıcı yerleştirilebilir.
♦ Gölgelik kullanılarak beton güneş ışığından korunabilir.
♦ Tüm işçiler ve gerekli ekipmanlar beton dökümü için hazır olmalıdır.
♦ Gün içinde sıcaklığın azaldığı saatlerde beton dökümü yapılmalıdır.
♦ Beton sıcaklığı sürekli olarak kontrol edilmelidir.
♦ Aşırı vibrasyon yapılmamalıdır.
♦ Döküm en kısa sürede gerçekleştirilmelidir.
♦ Bitirme işlemi yüzeyde terleme suyu kalmayınca hemen yapılmalıdır.
♦ Beton yüzeyinin kurumasını önlemeye yönelik önlemler hemen alınmalıdır.
Kaynak: Türkiye Hazır Beton Birliği www.thbb.org
